Menu Zamknij

Jakie wędzidło wybrać? Na co zwrócić uwagę?

jak wybrac wedzidlo

Wędzidło – dla jeźdźców sprawą dość oczywistą jest, że je potrzebują. Niewielu jednak wie jak je dobrać i na co zwrócić uwagę. Nie wszyscy też wiedzą jakie wędzidło wybrać? Czym się kierować i na co zwracać uwagę?Ja też nigdy do końca się tą wiedzą nie przejmowałem. Wędzidło było, pasowało rozmiarem, wkładało się je do pyska konia i jechało.

Ostatnio jednak trzeba było poszerzyć swoją wiedzę – a to za sprawą pewnego kuca, którego przyszło mi nabyć. Kuca tego strasznie drażni jazda na krótkiej wodzy. Tak samo często jest grzeczny jak baranek, co jest niesamowicie wredny i stara się zrzucić każdego, kto na niego wsiada. A często robi to przez głowę, z impetem kierując ją w dół, często tuż po skoku, gdy jeździec się tego nie spodziewa.

Teorii czemu tak się dzieje mamy mnóstwo. Jedną z moich jest wędzidło. Dlatego też postanowiłem przyjrzeć się sprawie trochę bliżej, doedukować i sprawdzić czy to przypadkiem nie samo wędzidło tak go drażni i zmusza do niemiłego zachowania.

Wziąłem się więc za ten temat mocniej i wyszło mi z niego mnóstwo wiedzy, którą warto się podzielić. Zanim przejdziemy jednak do odpowiedzi na pytanie jakie wędzidło wybrać, zacznijmy od podstaw.

Co to jest wędzidło?

Wędzidło to rodzaj kiełzna. Tak można to najkrócej określić.

A co to jest kiełzno? Kiełzno to część ogłowia; krótki pałąk wkładany koniowi do pyska, najczęściej jedno lub dwudzielny. Służy do utrzymania kontroli jeźdźca nad koniem, do utrzymania kierunku jazdy oraz ustawiania głowy konia. Kiełzna można podzielić na: wędzidła, munsztuki i pelamy, kiełzna wierzchowe i zaprzęgowe.

Wędzidło to więc element ogłowia, wkładany koniowi do pyska w celu przekazywania mu sygnałów i kierowania nim. Działa na cały obszar pyska: język, żuchwę, podniebienie i kąty pyska. Do pierścieni wędzidła są przypięte wodze (dla jeźdźca) oraz paski policzkowe, które pomagają utrzymać ogłowie na właściwym miejscu.

Czy wędzidło jest potrzebne?

I tu trzeba rozprawić się z pewnym mitem, który powtarzany jest dość często. Wielu jeźdźców początkujących, choć nie tylko takich, uważa, że bez wędzidła jeździć się nie da. I że się nie powinno. Bo nie ma się kontroli nad koniem, bo się nie da go zatrzymać, gdy się spłoszy, bo nie zganaszujesz konia bez wędzidła itd. Jest to wierutna bzdura.

Owszem, wędzidło w wielu sytuacjach pomaga. Owszem, ja sam jeżdżę z wędzidłem i długo się to nie zmieni. Nie jest jednak prawdą, że wędzidło być musi i jest obowiązkowym punktem wyposażenia każdego jeźdźca. Nie jest. Są ludzie, którzy bez wędzideł jeżdżą i idzie im to znakomicie.

O tym jednak przy innej okazji.

Teraz wróćmy do tego jakie wędzidło wybrać – dla tych wszystkich, którzy z wędzidłem jeżdżą i chcą jeździć.

Jakie wędzidło wybrać?

Najważniejsze jest wspomnienie o trzech istotnych kryteriach:

  1. Wielkość wędzidła, jego rozmiar
  2. Materiał z jakiego jest zrobione wędzidło
  3. Rodzaj wędzidła

Aby dobrać najlepsze wędzidło dla naszego konia, musimy skupić się na wszystkich tych trzech elementach. Aby wszystko było jak należy, wędzidło musi być dopasowane do konia zarówno rozmiarem, materiałem, jak i rodzajem. Często bowiem zdarza się, że dwa bardzo podobne do siebie wierzchowce będą potrzebowały dwóch różnych wędzideł.

Zajmijmy się więc wszystkimi trzema kryteriami.

Wielkość wędzidła dla konia, jego rozmiar

Zaczniemy od rzeczy najprostszej, czyli wielkości wędzidła. Tu wystarczy prosta matematyka.

Standardowe wielkości wędzideł to:

  • 11,5 cm (kuce)
  • 12,5 cm (hucuły, koniki polskie, konie czystej krwi arabskiej, niektóre konie małopolskie)
  • 13,5 cm (większe konie wierzchowe, np. szlachetnej półkrwi, ras niemieckich czy konie wielkopolskie)
  • 14,5 cm (konie zimnokrwiste i bardzo duże wierzchowce)

Ogólna zasada jest taka, że wędzidło powinno wystawać ok. pół centymetra z każdej strony końskiego pyska.

Więc jakie wędzidło wybrać? Powyższe standardowe wielkości powinny być dla nas punktem wyjścia, ale warto się upewnić czy na pewno w naszym przypadku będą miały zastosowanie. Bowiem każdy koń jest inny i rozmiar wędzidła dla danego konia powinien być dobrany indywidualnie. Zbyt krótkie wędzidło będzie uciskało kąciki pyska, natomiast za długie będzie się przesuwać w końskim pysku, leżąc niestabilnie.

I tu warto wspomnieć o jeszcze dwóch elementach związanych z wielkością wędzidła, o których to wiele osób w ogóle nie myśli:

  1. O grubości wędzidła
  2. O wadze wędzidła

Wędzidła poza tym, że mogą być krótsze i dłuższe, mogą być też cieńsze i grubsze. I tu najważniejsza zasada jest taka, że cienkie wędzidła są ostrzejsze w działaniu. Te grubsze są zaś delikatniejsze i chętniej akceptowane przez większość koni. Wszystko tu więc zależy od indywidualnych potrzeb jeźdźca, preferencji konia i budowy jego pyska.

W kontekście wagi zaś, wędzidła mogą być lżejsze oraz cięższe. I tu znów można przywołać ogólną zasadę. Lekkie, puste w środku wędzidła są generalnie chętniej przyjmowane przez większość koni. Wydają się one też najodpowiedniejsze dla koni młodych. Takie wędzidło wręcz zachęca konia do bawienia się wędzidłem językiem, dzięki czemu może testować jego ułożenie, tak by leżało jak najwygodniej w pysku. Pełne, cięższe wędzidła sprawiają zaś, że koń zaczyna się ganaszować, przez dążenie do ułożenia go w pysku tak, aby jak najmniej obciążało szczękę i język.

Materiał z jakiego jest zrobione wędzidło

Generalnie rozróżnić można dwa rodzaje materiałów, z których może być zrobione wędzidło:

  • Metal
  • Tworzywo sztuczne
  • Skóra

Wędzidła metalowe są najczęściej spotykanymi wędzidłami – praktycznie w każdej stajni znajdują się takie i korzystają z nich niemal wszyscy. W różnych odmianach, kolorach, budowach – ale zdecydowanie jest to najpopularniejszy rodzaj materiału. Wśród wędzideł metalowych można wyróżnić m.in. wędzidła ze stali nierdzewnej (najpopularniejsze i łatwo dostępne), ze stopu miedzi, z argentanu, z auriganu, czy z sensoganu.

Tworzywa sztuczne to drugi rodzaj materiałów, z których może być zbudowane wędzidło. Generalnie tego typu wędzidła uchodzą za delikatniejsze w działaniu dla konia niż metalowe i są często wykorzystywane u bardziej wrażliwych w pysku wierzchowców. Wśród wędzideł z tworzyw sztucznych wyróżnić można m.in. wędzidła ze sztywnym, stalowym rdzeniem, które są powlekane na zewnątrz smakowym tworzywem oraz wędzidła zrobione z żelu/gumy. W tego typu wędzidłach rdzeń może być elastyczny lub sztywny; może być bardziej i mniej giętki. Do wyboru, do koloru.

Skóra jest najrzadziej spotykanym materiałem wśród wszystkich materiałów, z których zrobione może być wędzidło. Przeważnie mowa tu o skórze wołowej i wędzidła tego rodzaju stosowane są u koni bardzo wrażliwych, nieakceptujących wędzideł z innych materiałów. Podobnie jak w przypadku tworzyw sztucznych, tu również trzon może być elastyczny i sztywny. Jest to na pewno najbardziej wymagający rodzaj wędzidła (wymaga moczenia przed jazdą, opłukiwania po jeździe i odpowiedniej konserwacji). Czego się jednak nie robi dla bardzo wrażliwych koni.

Rodzaje wędzidła – jakie wędzidło wybrać?

I tu dochodzimy do ostatniego punktu. Rozmiar i materiał to jedno, teraz jednak trzeba porozmawiać o rodzajach wędzideł, bo tych też jest naprawdę dużo. Jakie wędzidło wybrać? Odpowiedź na to pytanie nie jest wcale taka prosta.

Bo i tu warto wspomnieć o dwóch rzeczach:

  • są różne rodzaje wędzideł ze względu na budowę elementu znajdującego się wewnątrz pyska (ścięgierza)
  • są różne typy wędzideł, które mają różne zastosowanie

Różne rodzaje wędzideł ze względu na budowę elementu znajdującego się wewnątrz pyska (ścięgierza)

Można tu długo wymieniać, ale najbardziej podstawowe są trzy: wędzidło proste, pojedynczo łamane oraz podwójnie łamane.

Wędzidło proste

wedzidlo proste waldhausen

Uznawane za delikatne, zwłaszcza jeśli jest dodatkowo wyprofilowane. Zapewnia ono odpowiednią przestrzeń dla języka i równomiernie rozkłada nacisk.

Stosuje się je często dla młodych koni, gdyż jest przez nie chętnie przyjmowane.

Wędzidło pojedynczo łamane

Wedzidlo York pelne cienkie pojedynczo lamane

Chyba najpopularniejszy typ wędzidła, często też nazywane wędzidłem zwyczajnym.

Najprostsze wędziło, w którym siła z jaką działa jeździec jest bezpośrednio i w całości przenoszona na kąciki pyska konia. Wywiera nacisk na język i dolną krawędź żuchwy. Źle użytkowane może być ostre, czasem załamuje się w środkowej części, powoduje ból i zmusza konia do otwierania pyska.

Spełnia swoje zadanie u koni aktywnych w pysku oraz młodych narowistych wierzchowców.

Wędzidło podwójnie łamane

Wedzidlo York podwojnie lamane z miedzia

Tego typu wędzidło zwane jest również wędziłem z łącznikiem. Działanie bardzo podobne do wędzidła zwyczajnego z tą różnicą, że podwójne łamanie ścięgierza pozwala wygodniej ułożyć się mu w pysku konia. Dzieje się tak zwłaszcza jeżeli elementy ścięgierza są odpowiednio wyprofilowane.

To wędzidło o delikatniejszym działaniu, które odpowiada większości wierzchowców. Dobrze dopasowuje się do pyska i może być używane u koni wrażliwszych.

Różne typy wędzideł, które mają różne zastosowanie

Wędzidło zwykłe, z ruchomymi kołami

Najzwyklejsze wędzidło, dostępne niemal w każdej stajni. Pozwala na swobodne poruszanie się wędzidła w pysku konia.

Wędzidła te posiadają kółka, które przechodzą przez otwór na końcu ścięgierza. Pozwalają na zniesienie nacisku z języka i krawędzi żuchwy. Wędzidła te raczej się nie przeciągają, jednak czasem mogą podrażniać kąciki pyska konia. Dlatego zawsze warto do nich używać gumek, by złagodzić szczypanie.

Im mniejsze kółka tym szybsze i bardziej bezpośrednie jest działanie jeźdźca. Większe kółka są łagodniejsze w działaniu na pysk, jednak mocniej działają na policzki.

Przykładem takiego wędzidła jest takie wędzidło zwykłe.

Wędzidło oliwkowe

Nazwa pochodzi od wyglądu elementu konstrukcyjnego wędzidła przypominającego kształtem oliwkę.

Wędzidła tego typu stabilniej leżą w pysku, a łagodne jego przejście do kółek wędzidłowych zapobiega przyszczypywaniu kącików pyska. Dzięki temu, że pierścienie są nieruchome, nie podszczypują kącików pyska konia. Jest dobrym wyborem dla jeźdźców o niestabilnej ręce. Wędzidło oliwkowe jest zalecane dla wszystkich koni, szczególnie młodych i z wrażliwym pyskiem.

Przykładem takiego wędzidła jest takie wędzidło oliwkowe.

Wędzidło z pierścieniami w kształcie litery „D”

Wędzidła te posiadają ścięgerz łączony z kółkami, co daje obraz litery D. Działą na podobnej zasadzie co tradycyjne wędzidło oliwkowe.

Tego typu wędzidła wywołują jednak nieco mocniejszy nacisk na policzki, co ułatwia wykonywanie zakrętów. To dobry wybór dla koni o niewielkim doświadczeniu, a także tych, które próbują przeciągać wędzidło w pysku. Taki kształt pierścieni skutecznie im to uniemożliwia.

Przykładem takiego wędzidła jest takie wędzidło z pierścieniami w kształcie litery „D”.

Wędzidło policzkowe / wędzidło z wąsami

Wędzidło nazywane często policzkowym lub wędzidłem z wąsami.

Posiada ono długie „wąsy” do góry i w dół od ściegierza, które zwiększają nacisk na policzki i zapobiegają przeciągnięciu wędzidła przez pysk. Zalecane w szczególności w przypadku koni mających problem w zakrętach. Jest ono też popularne wśród skoczków, którzy potrzebują wykonywać krótkie, szybkie zakręty i skróty.

Wędzidło bardzo stabilnie leży w pysku konia.

Przykładem takiego wędzidła jest takie wędzidło z wąsami.

Wędzidło cygańskie

Jest to wędzidło przelotowe i bardzo silnie działające. Posiada dodatkowe otwory w pierścieniu wędzidła, przez które może być przewleczony przedłużony pasek policzkowy.

Dzięki zastosowaniu dwóch par wodzy w połączeniu z dźwignią wytwarzaną przez dolną wodzę taki rodzaj wędzidła umożliwia bardziej skuteczną i precyzyjną kontrolę nad koniem. Podpięta niżej wodza powoduje, że wędzidło to się delikatnie obraca i przesuwa po pasku policzkowym.

Jeździec ma możliwość wywierania większego nacisku na potylicę i pysk konia zyskując maksymalną kontrolę. Wędzidło cygańskie polecane jest dla koni, które mają tendencję do wpierania się w wędzidło. Wymaga rozwagi w stosowaniu i bardzo spokojnej ręki. Ten rodzaj wędzidła powinien być stosowany tylko w wyjątkowych przypadkach.

Przykładem takiego wędzidła jest takie wędzidło cygańskie.

Wędzidła wielokrążki / wędzidło Pessoa

Wędzidło Pessoa, nazywane też wielokrążkiem jest cenione przede wszystkim ze względu na swoją uniwersalność i możliwość przypięcia wodzy na różne sposoby.

Posiadają dodatkowe kółka u spodu pierścieni, do których można przypiąć wodze. Można także spiąć wędzidło paskiem pod brodą konia, co poskutkuje bardziej bezpośrednim naciskiem na wędzidło, a także podpiąć dwie pary wodzy. Działa na potylicę, kąciki pyska i żuchwę.

Dodatkowe pierścienie umożliwiają wzmocnienie działania wędzidła, a kółka umożliwiają działanie na zasadzie dźwigni. Ten typ jest chętnie wykorzystywany w crossie i w przypadku koni lubiących „iść do przodu”.

Istnieją warianty z dwoma i z trzema dodatkowymi pierścieniami. Doświadczenie i spokojna ręka jeźdźca bardzo zalecane.

Przykładem takiego wędzidła jest takie wędzidło wielokrążki, wędzidło Pessoa.

Munsztuk

Munsztuk używany jest łącznie z cienkim wędzidełkiem munsztukowym i dwoma parami wodzy. Wówczas koń ma w pysku dwa ścięgierze, a jeździec w rękach – dwie pary wodzy, którymi musi umieć operować jednocześnie.

Wymaga dużych umiejętności i jest przeznaczone tylko dla doświadczonych jeźdźców. Munsztuk stosuje się głównie w ujeżdżeniu, bardzo rzadko w skokach.

Do założenia wymaga ogłowia munsztukowego. Siła działania uzależniona jest od długości czanek i kształtu ścięgierza. Bardzo duże znaczenie ma profil, jego grubość, wielkość i kąt nachylenia kabłąka na ścięgierzu. Dla poszerzenia zakresu działania do górnych czanek podpina się łańcuszek.

Nigdy nie jeździ się na samym munsztuku, ponieważ prosty ścięgierz i dźwignia tworzą silne kiełzno, które nie służy do kierowania koniem, a jedynie do wysyłania konkretnych sygnałów. W efekcie wędzidło munsztukowe jest kiełznem podstawowym, munsztuk kiełznem dodatkowym.

Wędzidło munsztukowe powinno być większe od munsztuka o ok. 1 cm. Dobrze wyprofilowany munsztuk podczas nabrania wodzy nie naciska na podniebienie, tylko obraca się na języku.

Przykładowo tu mówimy o takim munsztuku.

Pelham

Pelham wygląda jak połączenie munsztuka z wędzidłem.

Zapewnia dodatkowe działanie dźwigni na potylicę, a dzięki zastosowaniu łańcuszka nacisk jest wywierany na żuchwę. Dzięki temu ułatwia ustawienie szyi i głowy konia w takiej pozycji, jakiej oczekuje jeździec. Im krótsza górna czanka i dłuższa dolna tym większa siła działania na zasadzie dźwigni.

Pelham może być używany przy zastosowaniu jednej lub dwóch par wodzy. Przy użyciu jednej wodzy przyczepionej do kółka wędzidłowego bezpośredni nacisk jest wywierany na język i żuchwę. W takim przypadku działanie jest najszłabsze. Jeśli koń ma tendencję do rzucania głową, warto dołączyć drugą wodzę do kółka na dole czanki. W ten sposób uzyskamy najsilniejsze działanie. W tym przypadku wywierany jest też nacisk na potylicę. Koń próbując uniknąć tego nacisku będzie obniżał głowę.

Stosuje się też czasem łącznik, którym łączy się kółka i do niego przypina wodze.

Pelham powinni stosować doświadczeni jeźdźcy mający spokojną rękę.

Przykładem takiego wędzidła jest taki pelham.

Więc jakie wędzidło wybrać?

Oczywiście jednej konkretnej odpowiedzi nie ma. Jak zawsze w takich sytuacjach najlepszą opcją byłoby powiedzieć „to zależy”. I jedyną słuszną odpowiedzią byłoby tak właśnie powiedzieć.

Bowiem jakie wędzidło wybrać?

Najprostsza wydaje się kwestia rozmiaru – tu nie powinniśmy specjalnie eksperymentować. Należy wybrać wędzidło, które na długość będzie pasowało do rasy naszego konia, a przede wszystkim do jego wielkości. Z ciężarem wędzidła to już kwestia indywidualna. Tak jak i z jego grubością.

Materiał? Zależy od konkretnego konia (jego wieku i charakteru) oraz jeźdźca.

Rodzaj wędzidła? Ponownie – zależy od konia i jego jeźdźca. Na pewno początkujący, czy nawet średnio zaawansowani jeźdźcy nie powinni eksperymentować z wędzidłami wymagającymi dobrej, stabilnej ręki typu pelham, munsztuk, pessoa, czy wędzidła cygańskiego. Te są zarezerwowane dla dużo bardziej doświadczonych jeźdźców, często też ujeżdżeniowców. Dla tych jeszcze nie aż tak doświadczonych pewnie dobrym wyborem byłoby wędzidło zwykłe, czy oliwkowe. Doświadczony skoczek? Pewnie wędzidło zwykłe lub z wąsami. Pojedynczo łamane, podwójnie łamane? To już zależy od konia.

W przypadku mojego krnąbrnego kuca testuje kilka rodzajów wędzideł i na ten moment wygląda na to, że najlepiej się spisuje wędzidło proste, z tworzywa sztucznego.

W przypadku dużego konia już jednak korzystam z wędzidła zwykłego, podwójnie łamanego.

Nie ma jednego jedynego słusznego wyboru.

Podziel się ze znajomymi