Konie przez długi czas doskonale radziły sobie bez ingerencji człowieka, zatem – dlaczego w ogóle konieczne jest wykonywanie zabiegów stomatologicznych u koni? Odpowiedź leży nie tyle w samym koniu, co w okolicznościach i warunkach, w jakich on teraz żyje. Z tego artykułu dowiesz się, wszystkiego, co warto wiedzieć o uzębieniu koni. – Czy koniom wypadają zęby? Jak prawidłowo dbać o zęby Twojego zwierzaka? Na czym polega tarnikowanie? Czy żółte zęby u konia świadczą o problemie? Zapraszamy do czytania.
Dlaczego konie potrzebują rutynowej opieki stomatologicznej?
Uzębienie koni jest doskonale przystosowane do życia wypasanego na trawach. Udomowienie przyniosło ze sobą zmienione wzorce żywienia i wiele koni spędza teraz mniej czasu na wypasie ze względu na karmienie gęstymi koncentratami energetycznymi. Nie tylko rzadziej przeżuwa, ale wykazano również, że rodzaj paszy podawanej koniowi zmienia jego wzór żucia. Te same cechy, które sprawiają, że zęby policzkowe idealne nadają się do życia na wolnym wypasie, mogą powodować problemy u udomowionego zwierzęcia. Natomiast rutynowa stomatologia u starszych koni skupia się na zachowaniu dobrego funkcjonowania zębów tak długo, jak to możliwe.
Wszystkie zęby Twojego konia rosną około 4 mm rocznie. Stopień ścierania się zębów zależy od rodzaju gleby, na której koń się żywi i rodzaju paszy, a także od zdrowia, nawyków i genetyki samego konia.
A jeśli martwisz się pękającym kopytem u konia – przeczytaj nasz artykuł: Pękające kopyto u konia – przyczyny, rodzaje, i prewencja
Czy koniom wypadają zęby? Jakie rodzaje zębów mają konie?
Zęby mleczne
Zęby mleczne lub mleczne to pierwszy zestaw zębów, który rośnie w pysku źrebaka. Te zęby mogą być widoczne po urodzeniu źrebaka. Krótko po drugich urodzinach młodego konia, zęby te są wypychane przez stałe zęby dorosłe, gdy dorastają. W sumie jest ich 24 i zwykle są one całkowicie zastępowane, gdy koń ma około 5 lat. Czasami młody koń może potrzebować pomocy w pozbyciu się zębów mlecznych.
Zęby stałe
Zęby stałe rosną przez większość życia konia. To te, na które zwracamy uwagę, gdy chcemy poznać przybliżony wiek konia. Kiedy koń staje się naprawdę stary, wzrost zębów kończy się, a koń może tworzyć luki w miejscu wypadania zębów. Może to prowadzić do problemów, takich jak utrata wagi.
Siekacze
Przednie zęby Twojego konia to siekacze. Zęby te skutecznie przycinają trawę, podczas wypasania. To pierwsze zęby, które pojawiają się, gdy rosną zęby mleczne i pierwsze, które wypadają, gdy przebijają się zęby stałe. Siekacze są najłatwiejsze do zobaczenia, więc to po nich szacowany jest wiek konia.
Zęby te mogą nadal rosnąć, aby zastąpić stopniową erozję spowodowaną ścieraniem się. Siekacze mogą również zostać uszkodzone przez uderzenia, które mogą złamać ząb, podobnie jak ludzkie zęby. Konie mają sześć siekaczy na górze i sześć na dole.
Zęby policzkowe (trzonowe)
Zęby trzonowe są szersze niż siekacze i pomagają zmielić jedzenie, zanim zostanie zebrane w tylnej części gardła i połknięte. Koń porusza szczękami na boki, aby zmielić trawę, siano lub zboża. Zęby policzkowe górnej szczęki są rozstawione szerzej niż szczęki dolnej. Przy zmienionym sposobie żucia na zewnętrznych krawędziach górnych i wewnętrznych krawędziach dolnych zębów policzkowych mogą pojawić się ostre punkty. Mogą one ocierać się i zaczepiać o policzki i język, powodując owrzodzenia.
Zęby trzonowe rosną bardzo głęboko zakorzenione w kości żuchwy konia. Na górze i na dole znajdują się trzy przedtrzonowce i trzy trzonowce. Bardzo rzadko koń może mieć dodatkowy trzonowiec.
Zęby wilcze
U niektórych koni, gdy osiągną wiek 4 lub 5 lat, mogą pojawić się dodatkowe zęby w szczelinie międzyzębowej, które nazywamy zębami wilczymi. Częściej występują u ogierów i wałachów niż u klaczy, gdzie również wydają się mniejsze. Mogą rosnąć tylko w górnej szczęce lub mogą rosnąć zarówno w górnej, jak i dolnej szczęce. Ponieważ te zęby mogą powodować dyskomfort, szczególnie podczas trzymania wędzidła, można je usunąć.
Jak dokładnie można określić wiek koni i kuców, badając ich zęby?
W przeszłości powszechne było określanie wieku koni przez pojawienie się ich siekaczy. Wyrzynanie się i pojawianie się różnych cech tych zębów jest związane z określonym wiekiem. Obecnie wiadomo, że technika ta jest z natury niedokładna. Rozsądny stopień dokładności istnieje do wieku około 10 lat, jednak później najlepiej rozmawiać w grupach wiekowych około 5 lat. Dawno minęły czasy, kiedy lekarz weterynarii śmiało określałby dokładny wiek konia, sprawdzając jego siekacze.
Typowe problemy stomatologiczne – gdy już wiesz, czy koniom wypadają zęby
Konie są podatne na kilka problemów z zębami. Problemy te mogą skutkować złym stanem zdrowia, utratą wagi, trudnościami w noszeniu oraz problemami z zachowaniem lub wydajnością podczas jazdy lub prowadzenia pojazdu. Konie mogą mieć pęknięte, poluzowane lub złamane zęby w wyniku wypadku. Zęby mleczne mogą nie wypadać prawidłowo i mogą wymagać uwagi dentysty koni lub weterynarza. Nierównomierne zużycie może powodować ostre krawędzie i haczyki, które wymagają wygładzenia, aby zapobiec podrażnieniom policzków lub języka.
Żółtawy lub brązowawy kolor zębów jest normalny. Zęby nie pozostają perłowobiałe, ponieważ ulegają zabrudzeniu przez zjedzony pokarm. Jednak dziąsła powinny być zdrowo różowe. Każda zmiana koloru może oznaczać problem zdrowotny lub konkretny problem stomatologiczny.
Na czym polega rutynowe tarnikowanie zębów?
Proces usuwania potencjalnie szkodliwych ostrych punktów i krawędzi z zębów policzkowych nazywa się tarnikowaniem lub piłowaniem. Odbywa się to regularnie w zależności od wieku konia i stanu zdrowia jamy ustnej. Dokładne badanie zębów przeprowadza się za pomocą urządzenia zwanego wziernikiem, aby bezpiecznie trzymać usta otwarte. Pozwala to badającemu dostrzec nie tylko ostre punkty, ale także inne problemy, takie jak złamane lub brakujące zęby. Dopiero po zbadaniu jamy ustnej zęby zostaną przypiłowane. Dostępnych jest wiele różnych rodzajów tarników dentystycznych, a lekarz będzie miał do dyspozycji szereg narzędzi umożliwiających pracę z zębami w różnych częściach jamy ustnej. Konie na ogół bardzo dobrze tolerują piłowanie zębów, ale czasami może być konieczne podanie środka uspokajającego przez lekarza weterynarii.
Jak często należy wykonywać rutynowy przegląd stomatologiczny?
Wiemy już, czy koniom wypadają zęby, i że to normalne w przypadku mleczaków, i kłopotliwe, w przypadku urazu. Chociaż rozsądne, aby zęby źrebiąt były sprawdzane w młodym wieku w celu wykrycia jakichkolwiek nieprawidłowości rozwojowych, często pierwsze dokładne badanie stomatologiczne i tarcia mają miejsce w wieku od 18 miesięcy do 2 lat. Częstotliwość badań stomatologicznych różni się w zależności od indywidualnych potrzeb, ale generalnie u młodszych zwierząt konieczne są częstsze badania. Konie zrzucają 12 trzonków zębów policzkowych i 12 trzonków siekaczy i wyrzyna im się 36 lub więcej stałych zębów przed ukończeniem 5 roku życia.
Co powinienem zrobić z zębami wilczymi mojego konia?
Zęby wilcze to małe zęby, które znajdują się bezpośrednio przed pierwszymi górnymi zębami policzkowymi i znacznie rzadziej pierwszymi dolnymi zębami policzkowymi. Występują w wielu kształtach i rozmiarach i zwykle pojawiają się w wieku 12-18 miesięcy, chociaż nie wszystkie konie je mają. Przez większość czasu wilcze zęby nie powodują problemów, ale tradycyjnie właściciele i jeźdźcy uważali je za potencjalną przyczynę problemów z gryzieniem. Kiedy wyrywa się wilcze zęby, dzieje się tak zwykle z powodu tej niechęci, a nie z powodu widocznych problemów. Czasami obecność wilczych zębów może utrudniać dokładne ocieranie pierwszego zęba policzkowego. W takich przypadkach należy rozważyć usunięcie wilczych zębów. Usunięcie wilczych zębów to czasem prosty zabieg, a czasem trudny i wymaga sedacji przez lekarza weterynarii, a nawet podania miejscowych blokad nerwów.
Jaka zaawansowana stomatologia jest obecnie praktykowana dla koni i kucyków?
W większości przypadków konie przechodzą przez życie doskonale szczęśliwie, po prostu będąc regularnie doglądanymi. Istnieją jednak sytuacje, w których mogą pojawić się problemy:
Nieprawidłowości rozwojowe: niektóre konie rozwijają zęby, które z tego czy innego powodu nienormalnie wyrzynają się. Podczas, gdy problemy z siekaczami rzadko powodują dyskomfort u konia, te same konie często mają niewspółosiowość łuków zębów policzkowych. Zęby policzkowe są zaprojektowane tak, aby ścierały się ze sobą. W niektórych przypadkach z przodu i z tyłu jamy ustnej mogą rozwinąć się duże „haczyki”. Podobnie zdarza się, że konie mają nieparzystą liczbę zębów. Nieleczony przerost może powodować dyskomfort w jamie ustnej i ograniczenie żucia.
Złamane zęby: złamane zęby policzkowe nie są rzadkością w pysku konia. Czasami przyczyny tych złamań nigdy nie można ustalić, ale w wielu przypadkach to wynik działania normalnych sił żucia na ząb już osłabiony chorobą. Złamania zębów nie we wszystkich przypadkach powodują problemy, jednak czasami mogą skutkować bolesnym żuciem, a nawet infekcją i śmiercią całego zęba.
Infekcja zęba policzkowego: jeśli u konia rozwinie się obrzęk twarzy lub zapalenie zatok, przyczyną może być infekcja jednego z zębów policzkowych. Zainfekowane zęby policzkowe często wymagają usunięcia w pozycji stojącej lub w znieczuleniu ogólnym. Ocena i leczenie infekcji stomatologicznych może być skomplikowaną sprawą, dlatego często podejmuje się konie w specjalistycznych ośrodkach weterynaryjnych. Dysponują one zapleczem radiograficznym, scyntygraficznym, endoskopowym i chirurgicznym.
Choroby przyzębia i diastema: zęby policzkowe większości koni wyrastają jako zwarta całość. Jednak czasami konie mają luki między niektórymi zębami, albo z powodu utraty zęba, albo złego wyrzynania. Pokarm może zostać uwięziony w tych szczelinach (tzw. „diastema”), powodując infekcję, chorobę dziąseł, a czasem nawet utratę zębów. Dotknięte konie mogą odczuwać ból do tego stopnia, że tracą na wadze. W takich przypadkach, często konieczne jest długotrwałe leczenie.
Zakończenie
Konie wymagają regularnych przeglądów stomatologicznych, tak jak ludzie. Częstotliwość, z jaką dentysta lub weterynarz musi sprawdzać pysk konia, zależy od konia. Generalnie wystarczy raz w roku. Jednak niektóre konie, z powodu utrzymujących się problemów lub kształtu i wielkości pyska, mogą wymagać częstszych kontroli. Podczas sprawdzania uzębienia konia zostanie wzięty pod uwagę jego wiek, ponieważ niektóre problemy wiążą się ze starzeniem. Kiedy starszy koń zaczyna mieć problemy z rozdrabnianiem pokarmu z powodu zużytych lub brakujących zębów, weterynarz może pomóc w ustaleniu najlepszej diety dla Twojego konia.